n this chapter we look at two ideas, the multiplier and the accelerator, both of which help to explain how we move from one stage of an economic cycle to another The multiplier process
An initial change in aggregate demand can have a much greater final impact on the level of equilibrium national income. This is commonly known as the multiplier effect and it comes about because injections of demand into the circular flow of income stimulate further rounds of spending – in other words “one person’s spending is another’s income” – and this can lead to a much bigger effect on equilibrium output and employment.
Consider a £300 million increase in business capital investment – for example created when an overseas company decides to build a new production plant in the UK. This will set off a chain reaction of increases in expenditures. Firms who produce the capital goods that are purchased will experience an increase in their incomes and profits. If they in turn, collectively spend about 3/5 of that additional income, then £180m will be added to the incomes of others.
At this point, total income has grown by (£300m + (0.6 x £300m).
The sum will continue to increase as the producers of the additional goods and services realize an increase in their incomes, of which they in turn spend 60% on even more goods and services.
The increase in total income will then be (£300m + (0.6 x £300m) + (0.6 x £180m).
The process can continue indefinitely. But each time, the additional rise in spending and income is a fraction of the previous addition to the circular flow.
Multiplier effects can be seen when new investment and jobs are attracted into a particular town, city or region. The final increase in output and employment can be far greater than the initial injection of demand because of the inter-relationships within the circular flow.
The Multiplier and Keynesian Economics
The concept of the multiplier process became important in the 1930s when John Maynard Keynes suggested it as a tool to help governments to achieve full employment. This macroeconomic “demand-management approach”, designed to help overcome a shortage of business capital investment, measured the amount of government spending needed to reach a level of national income that would prevent unemployment.
The higher is the propensity to consume domestically produced goods and services, the greater is the multiplier effect. The government can influence the size of the multiplier through changes in direct taxes. For example, a cut in the basic rate of income tax will increase the amount of extra income that can be spent on further goods and services.
Another factor affecting the size of the multiplier effect is the propensity to purchase imports. If, out of extra income, people spend money on imports, this demand is not passed on in the form of extra spending on domestically produced output. It leaks away from the circular flow of income and spending.
The multiplier process also requires that there is sufficient spare capacity in the economy for extra output to be produced. If short-run aggregate supply is inelastic, the full multiplier effect is unlikely to occur, because increases in AD will lead to higher prices rather than a full increase in real national output. In contrast, when SRAS is perfectly elastic a rise in aggregate demand causes a large increase in national output.

Differences in the size of the multiplier effect
The construction boom and multiplier effects
A study has found that the British construction sector alone has driven a fifth of UK GDP growth in the past year and 34% of net job creation in the past two years. The construction boom has been caused by the combination of large projects like Terminal 5, the Channel Tunnel Rail Link, Wembley Stadium and the Scottish Parliament with a revival in house building, heavy expenditure by the public sector on new schools and hospitals and a surge in home improvement expenditure.
The study provides compelling evidence on the multiplier effects of major capital investment projects. 'One characteristic of construction activity is that it feeds through to many other related businesses. It has "backward linkages" into the likes of building materials; steel, architectural services, legal services and insurance, and most of these linkages tend to result in jobs close to home. This makes a boom in construction peculiarly powerful in fuelling expansion in the economy - for a given lift in building orders, the multiplier effect may be well over two. This means that every building job created will generate at least two others in related areas and in downstream activities such as retailing, which benefits when building workers spend their wages. Other industries, particularly those where much of the output value comes in the form of imported components, might have a multiplier of less than 1.5 for new projects'.
Adapted from a report from the Centre for Economics and Business Research
The accelerator effect
Planned capital investment by private sector businesses is linked to the growth of demand for goods and services. When consumer or export demand is rising strongly, businesses may increase investment to expand their production capacity and meet the extra demand. This process is known as the accelerator effect. But the accelerator effect can work in the other direction! A slowdown in consumer demand can create excess capacity and may lead to a fall in planned investment demand.
A good example of this in recent years is the telecommunications industry. Capital investment in this sector surged to record highs in the second half of the 1990s, driven by a fast pace of technological advance and huge increases in the ICT budgets of corporations, small-to-medium sized businesses, and extra capital investment by the public sector (including education and health).
The telecommunications industry invested giant sums in building bigger and faster networks, but demand has slowed in the first three of the decade, leaving the industry with a vast amount of spare capacity (an under-utilisation of resources). Capital investment spending in the telecommunications industry has fallen sharply in the last three years – the accelerator mechanism working in reverse.
The accelerator effect
[ Read More ]

Үржүүлэгчийн нөлөөThis is a featured page

Тайлбар:
-Үржүүлэгчийн нөлөө нь зардлын анхны өрчлөлт ний орлогын-DI болон гарцын илүү их өөрчлөлтийг үүсгэж байгааг хамаарлыг харуулдаг.
- Үржүүлэгч нь хэр их хэмжээгээр өөрчлөгдсөн бэ гэдгийг тодорхойлдог бөгөөд үржүүлэгч нь ДНБ-ний өөрчлөлт анхны зардлын өөрчлөлт хоёрын харьцаа юм.
- Энэ нь ДНБ-ийг бүрдүүлдэг зардалын ямар нэгэн өөрчлөлтийн
(I, G,C, мөн Xn) үр нөлөөг хэмждэг.

Үржүүлэгч = 1/(1-MPC) = 1/MPS

- A хүний зарцуулсан мөнгө B хүний хувьд орлого болдог. Харин B хүн мөнгөө C хүний хувьд орлого болохоор зарцуулдаг. Энэ цикл давтагддаг.Гэвч хүн бүрийн ирээдүйгээ харах үзлээс энэ цикл зарцуулж байгаа мөнгө улам бага болсоор байдаг.

Үржүүлэгч = бодит ДНБ-ний өөрчлөлт/ зардлын анхны өөрчлөлт
(*ДНБ-ний өөрлөлт = үржүүлэгч*зардалын анхны өөрчлөлт)

Хөрөнгө оруулалтын үржүүэгч нь үгэлж татварын үржүүлэгчээс өндөр байдаг.

Харьцаа:

  • Хоёр талт үндэслэгээ:
    • Эдийн засаг зардал болон орлогын төгсгөлгүй урсгал болоод дахин давтагдах чанарыг дэмждэг.
    • Орлогын дурын өөрчлөлт хэрэглээ болон хадгаламжийг нэгэн чиглэлд хаьцаагаар өөрчилдөг.
  • Зардлын анхны өөрчлөлт нь эдийн засгийн бүх нөхцөлд зардалын гинжин цувааг холбогддог.
    • Хэдийгээр зардалын цуваа дараа дараагийн шат бүр дээр(өөрөөр хэлбэл А хүний орлогыг Б хүн аваад хэсгийг хадгалаад С хүнд зарцуулаад гэх мэтчилэн) буурах хэдий ч ДНБ-ний энэ олон өөрчллөтийг цуглуулдаг.
    • Хэрэв засгийн газар зочид буудалд 10 сая төгрөг зарцуулсан гэвэл барилгын аж үйлдвэр хамааралтай үйлдвэрлэлийн хэмжээ 10 сая  төгрөгөөр өсөх боловч эдгээр мөнгөний зарим хэсэг нь (the MPC * 10 million) хэрэглэгчдийн зочид буудлын хэрэгцээнд зарцуулагдсан байдаг. Иймээс бараа үйлчилгээний 10 сая төгрөгийн өртөг болоод яагаад үрэүүлэгчийн нөлөө хэрэгтэй  вэ гэдэг талаар авч үзье.
Үржүүлэгч болон ахиу хандлагууд:
  • Ахиу хэрэглэх хандлагын илүү их хэмжээ нь үржүүлэгч нь ахиу хадгалах хандлагатай  харилцан тэнцүү чанартай тул илүү их хэрэглээг илрэхийлдэг.
  • Зардлын нэг доллар бүр эдийн засгийн үйл ажилагаанд нэг доллараас их зүйл бүтээдэг.
  • Үржүүлэгчийн томъёо
    • Хөрөнгө оруулалтын үржүүлэгч = 1/ (1-MPC) эсвэл 1/ MPS
    • Засгийн газрын үржүүлэгч = 1/ (1-MPC) эсвэл 1/MPS
    • Татварын үржүүлэгч = - MPC/ (1-MPC) эсвэл - MPC/ MPS    
[ Read More ]



 Хүүгийн хэмжээ-Хөрөнгө оруулалтын харилцан холбооThis is a featured page


Хөрөнгө оруулалт шийдвэр нь ахиу зардал болон ахиу ашиг тусын талаарх шийдвэр байдаг.
  • Хөрөнгө оруулалтаас ирэх ахиу ашиг тус нь өгөөмжийн тооцоолсон хэмжээ (r) юм
  • Ахиу зардал нь зээлсэн хөрөнгийн үнэ цэнэ болох хүүгийн норм(i) бөгөөд хөрөнгө оруулалтын үардалын хоёр хүчин зүйл байдаг
  • Хөрөнгө оруулалт нь өгөөмжийн тооцоолсон хэмжээ хүүгийн хэмжээнээс давсан(r>i) үед хөрөнгө оруулалт хийгддэг бөгөөд эсрэг үед(r<i) хөрөнгө оруулалт хйих нь эрсдэлтэй.
Өгөөмжийн тооцоолсон хэмжээ:
  • Бизнесийн байгуулагууд зөвхөн ашиг олох зоилготой хөрөнгө оруулалт хийдэг.
  • (өгөөмж)r = (TR - хөрөнгө оруулалтын зардал) / хөрөнгө оруулалтын зардал.
  • Пүүс компани бол эрсдэлийг хүлээн авагч байдаг. Тйймээс тэнд ашиг олно гэсэн баталгаа байхгүй.
  • Пүүс өгөөмжийн тооцоолсон хэмжээ нь бодит хүүгийн хэмжээнээс давах ёстойг бодолцох хэрэгтэй.
Бодит хүүгийн хэмжээ: Бизнесийн байгуулагууд өгөөмжийн хэмжээ зээлийн хүүгийн хэмжээг давсан үед хөрөнгө оруулалт хийдэг.
  • Жишээ нь: 1000 долароор машин авахын тулд зээлжээ. Хэрэв зээлийн хүү 7 хувь бол та 70 доллар төлөх ёстой(1000 x 0.07). Өгөөмжийн хэмжээ 10 хувь гэвэл та машиныг худалдан авснаар 100 доллар олно гэсэн үг.Ингэхээр
    • Таны цэвэр ашиг бол  $30 доллар ($100-$70)
    •   Өгөөмжийн хэмжээ> хүүгийн хэмжээ,үед л хөрөнгө оруулалт ашигтай.
  • Бодит зээлийн хүүгийн хэмжээ = Нэрлэсэн зээлийн хүүгийн хэмжээ - Инфляци
  • Хүүгийн зардал= Хүүгийн хэмжээ x зардал(зардал гэдэг нь хөрөнгө оруулалтын хэмжээ гэсэн үг)

Хөрөнгө оруулалтын эрэлтийн муруй:

  • Эрэлтийн муруй нь бодит хүүгийн хэмжээ бүр дээрх хөрөнгө оруулалтын хийж болох тоо хэмжээ юм.
    • Хөрөнгө оруулалтын түвшин нь бодит хүүгийн хэмжээ болон өгөөмжийн тооцоолсон хэмжээнээс хамаардаг.
    • Ахиу ашиг тус болон ахиу зардлын дүрэм нь хөрөнгө оруулалтын төсөл хэрэгжих үед гардаг ойлголт юм.
    • Хүүгийн хэмжээ болон хөрөнгө оруулалтын эрэлтэй тоо хэмжээ хоёр урвуу хамааралтай байна.
    • Бид өгөөмжийн тооцоолсон хэмжээ-r болон хүүгийн хэмжээ-i цэг дээр бүх хөрөнгө оруулалтыг хэрэгжүүлэх зарчим ашигладаг.
    • Тодорхой түвшин дэхь хөрөнгө оруулалтын эрэлт нь өгөөмжийн тооцоолсон хэмжээний түвшин бүхий өмнөх хөрөнгө оруулалтыг агулдаг.

Хөрөнгө оруулалтын эрэлтийн муруйн шилжилт

Ерөнхийдөө, хөрөнгө орууллалтын өгөөмжийн илүү их хэмжээг тоооцоолох бизнесийн байгуулагуудыг хамтаар удирддаг ямар нэг хүчин зүйл нь хөрөнгө оруулалтын эрэлтийг өсгөдөг.
  • Түүхий эдийн худалдан авалт, засвар үйлчилгээ болон үйл ажилгааны зардалууд:
    • Эдгээр зардалууд өсөхөд , ирээдүйн хөрөнгө оруулалтын өгөөмжийн тооцоолсон хэмжээ буурдаг 
      • хөрөнгө оруулалтын эрэлтийн муруйг зүүн тийш нь шилжүүлдэг
    • Харин эдгээр зардалууд буурахад, ирээдүйн хөрөнгө оруулалтын өгөөмжийн тооцоолсон хэмжээ өсдөг.
      • хөрөнгө оруулалтын эррэлтийн муруйг баруун гар тийш нь шилжүүлдэг.
  • Бизнесийн албан татвар:
    • Бизнест дэхь татварын өсөлт нь хөрөнгө оруулалтын тооцоолсон ашигт чанарыг бууруулдаг.
      • хөрөнгө оруулалтын эрэлтийн муруйг зүүн тийш нь шилжүүлдэг.
    • Бизнесийн татварын бууралт нь хөрөнгө оруулалтын тооцоолсон ашигт чанарыг өсгөхөд хүргэдэг.
      • хөрөнгө оруулалтын эрэлтийн муруйг баруун гар тийш нь шилжүүлдэг.
  • Техник технологийн өөрчлөлт:
    • Шинэ бүтээгдхүүн үйлчилгээний дэвшил, шинэ машин төхөөрөмжийн хөгжил зэрэг нь хөрөнгө оруулалтын эрэлтийг өдөөх хүчин зүйл болдог.
      • хөрөнгө оруулалтын муруйг баруун гар тийш нь шилжүүлдэг.
  • Одоогийн капитал барааны нөөц:
    • Пүүс капитал барааны хангалттай хэрэглээтэй бол тэнд хөрөнгө оруулалт хийх ямар нэг шалтгаан байхгүй. Тиймээс хөрөнгө оруулалтын бууралт үүсч түүний эрэлтийн муруй зүүн тийш шилждэг.
    • Пүүс капитал барааг бага түвшинд хэрэглэж байгаа бол пүүс хөрөнгө орууллалтаа өсгөх бөгөөд үүний нөлөөгөөр нийт хөрөнгө оруулалт өсч түүний эрэлтийн муруй баруун тийш шилжилт хйидэг
  • Хүлээлт:
    • Бизнесийн байгуулага ирээдүйн худалдаа болон ашигт чанар нь ядмагхан байна хэмээн тооцоолж  байгаа бол тэд хөрөнгө оруулалт бараг хийдэгггүй.
      • эрэлтийн муруй зүүн тийш шилжих шалтгаан болдог
    • Хэрэв бизнесийн байгуулагын ашиг ирээдүйд өснө хэмээн хүлээгдэж байгаа бол тэд хөрөнгө оруулалтаа өсгөх болно.
      • үүнээс шалтгаалж хөрөнгө оруулалтын эрэлтийн муруй баруун тийш шилжилт хийдэг.
    • Капиталын хөрөнгө оруулалтын өгөөмжийн тооцоолсон хэмжээ пүүсийн ирээдүйн худалдаа, үйл ажилагааны зардал , мөн капиталын ирээдүйд үйлдвэрлэж чадахуйц бараа үйлчилгээний ашигт чанараас хамаардаг.

Хөрөнгө оруулалтын тогвортой бус байдал

  • Бат бөх чанар
    • Хөрөнгө оруулалт нь бат бөх бөйдал дээр тулгуурладаг тул тэд ашиглагдах нь удаан байдаг.
    • Урт хугацааны туршид пүүс капитал бараа худалдаж авдаггүй.
    • Пүүс ирээдүйн таатай нөхцөлийг тооцоолсон үед шийн капитал бараа худалдах хандлагатай болдог.
    • Ирээдүй пэхь  хүлээлтээс нь хамаараад пүүс худладааны шинэ капиталийн өсөлтөөс илүүтэй тогтмол капиталийн нормыг баримталдаг.Иймээс зардал ч мөн бага байна.
  • Шинэ санаа сэдлийн жигд бус байдла.
    • Техник тенхнологийн өсөлт дэвшил нь капиталын хөрөнгө оруулалтын давалгааг үүсгэдэг.Гэхдээ, шинэ санаа сэдлийн үүсэл нь тогмол бус шинжтэй.
  • Ашгийн хувьсах чанар
    • Ашгийн хувьсах чанар нь пүүсийн одоогийн хувьсах ашиг дээр үндэслэсэн байдаг.
    • Шинэ өргөжин дэвших тусмаа пүүс пүүсийн ашигөсөх тус илүү их хөрөнгө оруулалт хийдэг.
  • Хүлээлтийн хувьсах чанар
    • Бизнесийн байгуулагууд тооцоолж боломгүй ,амрахан өөрчлөгдөх ирээдүйн хүлээлтийг дагаж үйл ажилагаагаа явуулдаг.
    • Нөөцийн зах зээл бизнесийн байгууллагуудийн үнэн мөн чанарын толь бөгөөд энэ нь пүүсийн шийдвэрт нөлөөлдөг. Хэдий тйим боловч тэр нөөц нь өөрөө өөрөө тооцоолж боломгүй хэлбэлзэл ихтэй байдаг.
[ Read More ]



 Орлогын хэрэглээ/Хадгаламжийн харьцаа

Эдийн засагчид (орлого/зардал)-ийг ихээхэн анхаардаг:
    • бие биенийгээ нөлцөлдүүлэх харилцаа
    • эдийн засгийн ерөнхий байдлын харилцаа
    • Эдийн засгийн өсөлт, инфляци, бууралт болон бизнесийн мөчлөгийн зэргийн үр нөлөө хаилцан холбоо

Хэрэглээний хуваарь:
- Шууд хэрэглээ болон захиран зарцуулах эрх бүхий орлогын харилцан холбоо
-Захиран захцуулах эрх бүхий орлого өсөхөд өрх гөрийн хэрэглээ өсдөг.
-Өрх гэр тэдний захиран зарцуулах орлого бага байх тусам илүү их хэсгийг хэрэглээндээ зарцуулдаг.
-Хэрэглээ болон захиран зарцуулах эрх бүхий орлого хоёр тэнцэхэд орлогын нэг үзүүрт хандлаг бөгөөд  өрх гэр тэдний бүх орлогоо хэрэглэдэг гэсэн үг юм.Гэвч тэд тодорхой нэг өр ширтэй бол ийм цэгийг тогтоож чадахгүй. Энэ тэнцэлийн цэг дээр хэрэглээний шулуун 45 градусийн налуутай оршино (хадгаламжийн шулуун  x-тэнхлэг дээр оршино).
-Макро эдийн засгийн арга загварыг хөгжүүлсээр ирэхэд эдийн засагчид хэрэглээ, хадгаламж болон бодит ДНБ хоорондын харилцан холбоонп захиран зарцуулах эрх бүхий орлого буюу хэрэглээг чухалаар авч үздэг.

 45 градусын налуут шулуун:
-  y-тэнхлэг болон x-тэнхлэг бүхий координатын систем байгуулан зурна
-45 градусын налуутай  шулуун дээр C=DI хоёр тэнцүү байна .
- 45 градусын шулуун болон хэрэглээний шулуун хоёрын босоо тэнхэл дээрх зай нь хадгаламжтай(45 градусын шулууны доор хэрэглээний шулуун байрлах) болон хадгаламжгүй(45 градусын шулууны лээр хэрэглээний шулуун байрлах) эсэхийг хэмждэг.
-Хадгаламжгүй нөхцөл биелбэл өрх гэр захиран зрцуулах орлогоосоо илүү их хэрэглэх үед үүсдэг бөгөөд энэ байдал нв өрх гэр өртэй байгааг илэрхийлдэг.
-Хаддгаламжгүй байдал ихэвчлэн бага орлоготой иргэдийн хувьд зонхилдог.
Хадгаламжийн хуваарь:
Хадгаламж = Захиран зарцуулах эрх бүхийн орлого - Хэрэглээ

Хадгаламж нь голдуу таны хэрэглээгүй орлогын хэсэгт хамаардаг.
Хадгаламжгүй байдал= зээлсэн мөнгөний өрийг төлөх замаар ердийн хэрэглээнээс илүүг ихийг хэрэглэхy.
Хэрэв өрх гэр тэдний захиран зарцуулах эрх бүхийорлого өссөнөөр илүү бага хэмжээг хэрэглээндээ зарцуулж эхэлбэл тэд илүү их хэмжээг хадгалж эхлэх болно.
Дундаж болон ахиу хандлагууд
  • (дундаж хэрэглэх хандлага)APC болон APS(дундаж  хадгалах хандлага):
    • Тодорхойлолт:
      • Дундаж хэрэглэх хандлага(APC): захриан зарцуулах эрх бүхий орлогын хэрэглэгдсэн нийт хувь
      • Джндаж хдгалах хандлага(APS): Захиран зарцуулах эрх бүхий орлогын нийт хадгалагдсан хувь
    • APC = Хэрэглээ/Орлого
      • Нийт орлогын хэрэглэгдсэн хэсэг
    • APS = Хадгаламж/Орлого
      • Нийт орлогын хадгалагдсан хэсэг
    • APC+APS= 1
      • Тэнцэтгэл хангагддаг
  • (ахиу хэрэглэх хандлага)MPC болон(ахиу хадгалах хандлага)MPS:
    • MPC (ахиу хэрэглэх хандлага) = хэрэглээний өөрчлөлт/орлогын өөрчлөлт.
      • орлогын өөрчлөтийг дагах хэрэглээнд гарах хувийн өөрчлөлт
    • MPS (ахиу хадгалах хандлага) = хадгаламжийн өөрчлөт/орлогын өөрчлөлт
      • орлогын өөрчлөлтийг дагах хадгаламжийн өөрчлөлт
    • MPC + MPS =1
      • Дурын захиран зарцуулах эрх бүхий орлогын MPC болон MPS хоорондын нийлбэр нэгтэй тэнцүү бөгөөд хэрэгдээгүй нэг мөнгө бүхэн хадгаламжинд ордог.
      *Хэдий хэрэглэгчийн орлого өссөн ч гэсэн тэдний хэрэглээ болон хадгаламжийн хувь ноогдол өөрчлөгдөх албагүй.
MPC болон MPS -ийн харилцан налуу
  •   MPC болон MPS-нь хэрэглээ болон хадгаламжийн налууны тоон утга юм.Нэг ёсондоо өөөрөө өөрөө налууны кооффициент юм.
Хэрэглээ хадгаламжийн орлогын бус тодорхойлогчууд
  • Баялаг = Бодит хөрөнгийн өртөг(байшин газар) болон санхүүгийн хөрөнгө (бэлэн мөнгө, хадгаламж, хувьцаа болон бонд) тус тусын нийлбэр юм.
    • Баялаг өсөхөд, өрх гэрийн зардал өсөж, хадгаламж буурдаг
      • Хэрэглээний шулуун гадагшаагаа тэлж, нийлүүлэлтийн шулуун дотогшоогоо агшдаг.
      • Баялаг буурахд эсрэгээрээ хэрэглэний зардал буурж, хадгаламж өсдөг.

  • Хүлээлт
    нь ирээдүйн үнэ болон орлогын талаарх хэн нэгний итгэл юм.
    • Ирээдүйд үнэ өснө гэсэн хүлээлт нь хэрэглээг өсгөж , одоогийн хадгаламжийг бууруулах шалтгаан болдог..
      • Хэрэглээний шулуун гадагшаа тэлж хадгаламжийн шулуун агшдаг.
      • Хэрэв ирээдүйд илүү бага орлого болон мөчлөгийн бууралтын хүлээлт үүсвэл одоогийн хэрэглээ багасаж, хадгалмж өсдөг.
  • Бодит хүүгийн хэмжээ
    • Бодит хүүгийн хэмжээ буурахад, өрх гэр илүү мөнгө зээлж, илүү их хэрэглэж бага хадгалдаг.
    • Харин бодит хүүгийн хэмжээ өсөхөд, өрх гэр илү бага зээлж , илүү бага хэрэглэж, илүү ихийг хадгалдаг.
    • Эдгээр хадгаламжийн болон хэрэглээний нөлөөллүүд маш энгийн ойлголтууд билээ.
Өрх гэрийн өр шир Өрх гэрийн өр шир өсөх тусам тэд одоогийн захиран зарцуулах эрх бүхий орлогоо өсгөдөг.Харин
  • Өрх гэрийн өр шир захиран зарцуулах эрх бүхий орлогын тогтмол хувийг эзэлж эхэлдэг..
  • Өрх гэрийн өр шир их байх тусам илүү их зээлийг илэрхийлдэг.
  • Зээлийн өсөл нь хэрэглээний шулуунийг гадагш шилжүүлдэг.
  • Зээлийн буурал нь хэрэглээний шулуунийг дотогш нь шилжүүдэг.
[ Read More ]



Макро эдийн засгийн үндсэн харилцааThis is a featured page

  • Хэрэглэээ хадгаламжийн хуваарь
  • Дундаж болон ахиу хэрэглэх эсвэл хадгалах хандлага
    • (дундаж хэрэглэх хандлага)APC=хэрэглээ/орлого
    • (дундаж хадгалах хандлага)APS=хадгаламж/орлого
    • (ахиу хэрэглэх хандлага)MPC=хэрэглээний өөрчлөлт/орлогын өөрчлөлт
    • (ахиу хадгалах хандлага)MPS= хадгамжийн өөрчлөлт/орлогын өөрчлөлт
  • Хэрэглээ хадгаламжийн орлогын бус тодорхойлогчууд
    • Баялаг
    • Хүлээлт
    • Бодит хүүгийн хэмжээ
    • Өрх гэрийн өр шир

  • Өгөөмжийн тооцоолсон хэмжээ
  • Бодит хүүгийн хэмжээ
  • Хөрөнгө оруулалтын эрэлтийн муруй.
  • Хөрөнгө оруулалтын эрэлтийн муруйн шилжилт
    • Худалдан авах, засвар үйлчилгээний болон үйл ажиллагааны зардалууд
    • Бизнесийн татвар
    • Техник технологийн өөрчлөлт
    • Гар дээр бэлэн байгаа капитал барааны нөөц
    • Хүлээлт

  • Тайлбар
  • Ухаалаг сонголт 
  • Үржүүлэгч болон ахиу хандлыгын холбоо.
[ Read More ]

Инфляцийн тооцоолол

 
Инфляци бол өртгийн чанарыг бууруулах үнийн ерөнхий түвшин дэхь байнгыг өсөлт гэж тодорхойлогддог.Энэ хэсэгт бид инфляцийн хэмжээслэлийн талаар авч үзэх болно.
UK consumer prices
1930 оноос хойшх хэрэглэгчийн үнийн индекс – 1970s болон 1980s онуудын хооронд үүссэн өндөр инфляцийн нөлөөг ажилана уу.
Хэрэглэгчийн үнийн индекс(CPI) нь  бараа үйлчилгээний үнэний сар бүрийн өөрчлөлтийг хэмждэг үнийн индекс юм.  Өндөр орлоготой өрх гэр болон тэтгэвэр тэтгэмжээс хамааралтай өрх гэрүүдийн зардал нь The expenditure of some of the higher income households, and of pensioner households mainly dependent on state pensions, is excluded. As spending patterns change over time, the weightings used in calculating the CPI are altered. The consumer price index is now used as the main official measure of inflation in the UK. It is a weighted price index. The current weights used in the calculation of the price level are summarised in the table below:

Weights used in the consumer price index

Food & Non-Alcoholic Drinks
Alcohol and Tobacco
Clothing & Footwear
Housing, water & fuels
Household furnishings
Health
Transport
1988
184
67
84
134
76
5
159
2004
106
46
62
103
75
22
151

Transport
Communication
Recreation & Culture
Education
Hotels, Cafes
Miscellaneous goods & services

1988
159
20
94
9
118
50

2004
151
26
150
16
137
106


The changes in these weights reflect significant shifts in spending patterns of households in the British economy. The weighting attached to food and non alcoholic drinks has declined from 184/1000 in 1988 to just 106/1000 this year. In contrast families are spending proportionately more of their budgets on recreation and cultural activities, hotels and cafés!
Calculating a weighted price index
The following hypothetical example shows how to calculate a weighted price index for a number of categories of consumer spending.
Category
Price Index
Weighting
Price x Weight
Food
104
19
1976
Alcohol & Tobacco
110
5
550
Clothing
96
12
1152
Transport
108
14
1512
Housing
106
23
2438
Leisure Services
102
9
918
Household Goods
95
10
950
Other Items
114
8
912


100
10408
Weights are attached to each category and then we multiply these weights to the price index for each item of spending for a given year.
  • The price index for this year is: the sum of (price x weight) / sum of the weights
  • So the price index for this year is 104.1 (rounding to one decimal place)
The rate of inflation is the % change in the price index from one year to another. So if in one year the price index is 104.1 and a year later the price index has risen to 112.5, then the annual rate of inflation = (112.5 – 104.1) divided by 104.1 x 100. Thus the rate of inflation = 8.07%.

weights in the UK consumer price index
The inflation target for the UK
The inflation target for the UK economy is consumer price inflation of 2.0%. This inflation target is set each year by the Chancellor and it is the task of the Bank of England (BoE) to meet this target. There is a permitted band of fluctuation of +/- 1%. The inflation target was changed in December 2003. Between May 1997 and December 2003 the inflation target was for CPIX (retail price inflation excluding mortgage interest rates) and the target was 2.5%.

consumer price inflation for the UK
The progress of the UK economy in keeping to the 2% inflation target since the millennium
Limitations of the Consumer Price Index as a measure of inflation
The retail price index is a thorough indicator of consumer price inflation for the British economy but there are some weaknesses in its usefulness for some groups of people.
  • The CPI is not fully representative: Since the CPI represents the expenditure of the ‘average’ household, it may be inaccurate for the ‘non-typical’ household. 14% of the index is devoted to motoring expenses - inapplicable for non-car owners. Single people have different spending patterns from households that include children, young from old, male from female, rich from poor and minority groups. We all have our own ‘weighting’ for goods and services that does not coincide with that assigned for the retail price index.
  • Housing costs: The ‘housing’ category of the CPI records changes in the costs of rents, mortgage interest, property and insurance, repairs. It accounts for around 16% of the index. Housing costs vary greatly from person to person, from the young house buyer, mortgaged to the hilt, to the older householder who may have paid off his or her mortgage.
  • Changing quality of goods and services: Although the price of a good or service may rise, this may be accompanied by an improvement in quality as the good. It is hard to make price comparisons of, for example, electrical goods over the last 20 years because new audio-visual equipment is so different from its predecessors. In this respect, the CPI may over-estimate inflation. The CPI is slow to respond to the emergence of new products and services.
[ Read More ]

 


 



Тодорхойлолт
  • Инфляци нь мөнгөний өртөг буурч, түүгээр дамжин гарцын үнийн өсөлт гэж хэлж болох юм.
  • Орлогоор орж ирсэн нэг доллар бүр инфляци үүсэхээс өмнөх үеээс илүү бага бараа үйлчилгээгээ хүртдэг.
  • Мөнгөний худалдан авах чадварын бууралт.
  • Зарим үнэ ханш бусад ханшууд унаж байхад харьцангуй тогтвортой байдаг.
    • Жишээ нь:1970-1980 онуудын хооронд АНУ-д ерөнхийдөө электрон барааны үнийн уналт үүссэн
  • Инфляцийн нөлөөнд үүссэн асуудалууд нь ажилгүйдлээс үүссэн асуудлыг бодвол шийдвэрлэхэд харьцангуй төвөгтэй байдаг.
    • Эдгээр асуудлууд нь дараах хүчин зүйлүүд байдаг:
Хэмжээслэл
  • Тухайн улс оронд дахь инфляцийн гол хэмжээслэл бол Хэрэглээний үнийн индекс (CPI) юм
  • Засгийн энэ индексийг жил бүр эсвэл сар бүр инфляцйг тооцохын тулд ашигладаг.
  • Мөн инфляцийн өөрчлөлтөөс хамаарч орлогын татвар болон нийгэм хамгааллын шилжүүлэлтийн зохицуулалт хийхийн тулд энэ индексийг ашигладаг.
  • ХҮИ нь хэрэглэгчийн хэрэглээндээ зарцуулахаар авдаг бараа үйлчилгээний инфляцийн түвшинг тооцох үүднээс тухайн газар нутгийн хэрэглэгчийн дурын сонголтоор авсан зах зээлийн сагс бүхий бараа үйлчилгээний нийт үнийг илэрхийлдэг.
  • ХҮИ  = (тухайн жилийн зах зээлийн сагсны үнэ) / (суурь жилийн зах зээлийн сагсны үнэ) x 100
  • ХҮИ нь анхнб жилийн ерөнхий хувь 100 хувьтай тэнцүү байдаг.
  • Инфляцийн хэмжээ нь тухайн жилийн индексийн түрүү жилтэй харьцах харьцааг суурь жилийн индексээр харьцуулж олдог. (тухайн жилийн индекс - өмнөх жилийн индекс) / (өмнөх жилийн индекс) x 100 = инфляцийн түвшин

Төрлүүд

  • Эрэлтийн талыг инфляци
    • "Хэт их зардал хэт бага бараа үйлчилгээг дагуулдаг"
    • Ихэвчлэн, үнийн түвшин хэт их зардалын нөлөөгөөр өсдөг бөгөөд энэ үед эдйин засгийн хангаж чадахгүй орчил ноёрходог..
    • Нөөц бүрэн ашиглагдахад, эрэлтийн өсөлтийн дагуу нийлүүлэлтийг өсгөх боломжгүй байдаг.
    • Иймээс, эрэлтийн хэт их хэмжээ эрэлтийн талын инфляцийн дагуу үнийн ерөнхий түвшинг өсгөдөг.
    • Энэ хамаарал нь зах заалд нийт зардалын илүүдэл үүсвэл биелэгдэнэ.
  • Нийлүүлэлтийн талын буюу зардал талын инфляци
    •   Зардалын эсвэл нийлүүлэлтийн талд өсдөг инфляци юм.
    • Энэ төрлийн инфляци нь зардалын түвшин бүрт  үйлдвэрлэлийн нэгж зардал өсөхөд хүчин зүйлийн талд үнийн өсөлт явагдах үзэгдэл юм.
    • Үйлдвэрлэлийн нэгж зардал бүр = Нийт орцын зардал / Нийт гарц
    • Үйлдвэрлэлийн нэгж зардалын өсөлт нь ашиг орлогыг багасгаж, мөн пүүсүүдийн үйлдвэрлэх тоо хэмжээг хороглуудснаар пүүс компани үнийг өсгөж бүтэээгдхүүн үйлчилгээгээ нийлүүлэх бонирхолтой болдог.
    • Зардлын талын инфляцийн гол эх үүсвэр нь нийлүүлэлтийн гэнэтийн чочироо юм.(Жишээ: газрын тосны гэнэтийн өсөлт)
Инфляцийн дахин хувиарлах үр нөлөө
  • Нэрлэсэн болон бодит орлого
    • Нэрлэсэн орлого нь: мөнгөн өртгөөр хүлээн авсан тухайн үеийн хэмжээ
    • Бодит орлого:Нэрлэсэн орлогын худалдан авч чадах бараа үйлчилгээний тоо хэмжээ буюу уг орлогны худалдан авах ерөнхий чадварыг илэрхийлдэг. Бодит орлого нь нэрлэсэн орлогыг түүний инфляцаар шилжүүлсэн тоо хэмжээ байдаг.
      • Бодит орлого = (нэрлэсэн орлого)/(үнийн индекс, зуутын нарийвчлалтай)
      • Хэрэв нэрлэсэн орлого үнийн индекстэй ижил хэмжээгээр өсвөл , худалдан авах чадвар нь өмнөх оныхтойгоо мөн ижил байна:Гэсэн хэдий ч , ихэнх тохиолдолд хүн нэрлэсэн орлого ижил хэмжээгээр өсөж чаддаггүй.
    • Нийт орлогын өөрчлөлт хувиар = Нэрлэсэн орлогын өөрчлөлт хувиар - Үнийн түвшин дэхь өөрчлөлт хувиар
  • Таамаглал
    • Таамагдлагдсан инфляци: энэ нь бүрэн итгэл дээр үндэслэгдсэн инфляцийн магадлагаа юм.Ингэснээр мөнгө хүлээн авагч өөрийн төлөвлөгөөндөө инфляцийн түвшинг тусган бодсон байдаг болохоор эрсдэлийг багасгадаг.
[Дараах мэдээлэл инфляци таамаглагдаагүй байгаа цагт хүчин төгөлдөр.]

Хэн инфляци үүссэнээр хохирох вэ?

  • Орлого нь тогтмол байдаг  тогтмол орлого хүлээн авагч хүмүүс
    • Инфляци үүсэхэд бодит орлого нь буурдаг.
  • Хадгаламж эзэмшигчид, мөнгөн өртөг элэгддэг.
    • Хэдий хүүгийн хэмжээтэй боловч инфляци тэр түвшинг давчих юм бол хадгаламж ашиггүй буюу алдагдалтай болж эхэлнэ.
  • Зээлдүүлэгчид: мөнгөн өртөг анх өгсөнөөсөө буурч төлөгддөг.
    •   Bob банзнаас $1000 зээлсэн гэвэл инфляцийн түвшин 13%,-аас өссөн байхад банк хүүтэйгээ нийлээд зөвхөн  $938 өртөгийг буцааж авах болно.
Хэнд ашигтай, эсвэл огт хамааралгүй вэ?
  • Уялдаат орлого хүлээн авагчид
    • Нийгмийн хамгааллын төлбөр ХҮИ-ээр зохицуулагддаг учир энэ төлбөрийг авдаг хүмүүс огт хамааралгүй байдаг.
    • Цалингаа амьралын бодит өотөгөөр бодуулдаг ажилчид огт хамаралгүй.
    • Бикнесийн эздүүд нөөцийн үнээс түрүүлж барааны үнээ өсгөдөг учраас тэдэнд ашигтай.Тиймээс бизнесийн орлого зардлаа давсан байдаг.
  • Зээл тавигчид
    • Дээрх Bob-ийн жишээн дээр тэрээр анх авсан төлбөрөөсөө илүү бага мөнгөн өртөг төлдөг.
    • Хобооны засгийн газар өөрсдийн зээлсэн нийт өрийн ерөнхий түвшинг инфляцийн тусламжтайгаар бууруулдаг.

Дефляци

  • Үнийн түвшний ерөнхий бууралт юм..
  • Үр нөлөөнүүд:
    • Тогтмол орлого хүээн авагчид: дефляци бдоит орлогыг өсгөх шалтгаанболдог.
    • Зээлдэгч болон зээлүүлэгчид: Зээл өгөгч зээл авагчийн зардалаар ашгаа тодорхойлно.(аль аль нь хожих боловч зээл олгогч хүүгийн нөлөөгөөр арай илүү хождог)
    • Хадгаламж эзэмшигчид: Хадгаламжийн худалдан авах чадвар дефляцийн нөлөөгөөр өснө.
Холимог нөлөө
  • Олон хувь хүмүүс инфляуцийн нөлөөгөөр хохирч, мөн хожиж ч байдаг.
  • Орлого ологч хэн нэгэн хүн , санхүүгийн хөрөнгө эзэмшигч, бодит хөрөнгө эзэмшигч бүгдээрээ тухайн үед инфляцийн дахин хувиарлах нөлөөнд автагддаг.
    • Инфляци бол тогтмол өртөгтэй мөнгөн хөрөнгийн бодит өртгийг багасгаж байдаг.(хадгаламжийн данс, бонд, даатгалын бодлого)
    • Мөн инфляци эд хөрөнгийн бодит өртгийг өсгөдөг(байшин газар)
Инфляцийн тухай илүү их судлахыг хүсвэл дараах сэдвүүдийг судална уу
1-Инфляцийн тооцоололын талаар
2-Инфляцийн үүсэх болсон учир шалтгаан
3-Инфляцийн үр дагаварууд
[ Read More ]



 Ажилгүйдэл

Ажилгүйдийн хэмжээслэлүүд
  • Ажилгүйдлийн норм = (ажилгүйчүүд / Ажилдах хүч) × 100
  • Хориглогдсон ажилчид:
    • Ажил хайгаад олж чадаагүй бөгөөд ажил эрхлэхээс татгалзсан ажилах хүч юм
      • Ажиллах хүчинд ороогүй
      • Ажилгүйдлийн хэмжээнд бүртгэгдээгүй байдаг.
  • Хүн ам:
    • 1) 16 наснаас доош буюу хүүхдүүд (тэд ажилах хүчний потенциал гишүүнд тооцогдодгүй.)
    • 2) Ажиллах хүч болдоггүй хүчин зүйлүүд(потенциал ажилчин боловч ажил идэвхитэй хайдагггүй насанд хүрэгчид)
    • 3) Ажиллах хүч (ажилахыг хүсэж байгаа хүмүүсээс бүрддэг.Ажил эрхэлж хүмүүс  болон одоо ажил эрхлээгүй ч гэсэн ажил идэвхийлэн хайж байгаа хүмүүс бүгд ажиллах хүч юм.)

Ажилгүйдлийн төрөл
  • Завсрын - Ажилгүйчүүд болон пүүсүүд хамгийн сайн тохирсон ажлыг хайж байгаан улмаас энэ төрлийн ажилгүйдэл үүсдэг. Завсрын гэх нэр томъёо нь тэнд ямар нэгэн тогтвортой байдал байдаггүй буюу системгүй ажилгүйдлийн нэг төрөл байдаг.
  • Бүтцийн - Хөдөлмөрийн элэртийн бүтцийг өөрчлөх техник технологийн дэвшил нь хүмүүсийн өмнөх ур чадвар нь нийгэмд хэрэгцээгүй болсныг илтгэх бүтцийн ажилгүйдлийг үүсгэдэг.
    • **Завсрын болон бүтцийн ажилгүйдлийн гол ялгаа нь
      • Завсрын хэлбэртэй ажилгүй хүн хямдхан ур чадвартай байдаг байхад бүтцийн ажилгүй болсон хүн шинэ ажил олоход өөр нэг төрлийн мэргэжил эзэмшихээс гарцаагүй болдог.
      • Завсрын ажилгүйдэл богино хугацаанд тогтдог бол бүтцийн ажилгүйдэл илүү урт хугацаанд тодорхой нэг учир шалтгааны улмаас үүддэг.
  • Мөчлөгийн- Нийт зардлын бууралт энэ төрлийн ажилгүйдэлийн үүсгэдэг
    • Энэ ажилгүйдэл нь бизнесийн мөчлөгийн бууралтын фазын туршид үүсдэг.
    • Энэ ажилгүйдэл нь ерөнхийдөө бараа бүтээгдхүүний хангалтгүй эрэлтийн эцсийн үр дүн юм.
Бүрэн ажил эрхлэлт
  • Бүрэн ажил эрхлэлт нь нийт ажиллах хүчний 100 хувийн ажил эрхлэлтээс арай бага байдаг. Бүрэн ажил эрхлэт нь мөчлөгийн ажилгүйдэл байхгүй үед л оршин тогтнох боломжтой. Зарим бүтцийн болн завсрын ажилгүйдэлүүд богино хугацааны өсөлтийг хангахын тулд зайлшгүй оршин тогтнодог.
  • Потенциал гарц нь Ажилгүйдлийн хэвийн хэмжээнд үзэгддэг  (NRU) бөгөөд эдийн засаг хамгийн дээд цэгийн потенциал гарцыг үйлдвэрлэснээр ажилгүйдлийн хэвийн хэмжээг хангадаг.
    • NRU-нь(ажилгүйдлийн хэвийн хэмжээ) ажил эрэх хүмүүсийн тоо ажлын орон тоотой тэнцсэн үед хадгалагддаг.
    • Эдийн засаг ажилгүйдлийн хэвийн хэмжээнээс доогуур түвшинд ч  үйл ажиллагаагаа явуулж чадна.
    •   NRU нь улс орон бүрт ялгаатай байдаг.

Ажилгүйдлийн эдийн засгийн зардал

  • ДНБ-ийн хонхорхой= Бодит ДНБ- потенциал ДНБ
    • Эерэг ДНБ-ийн хонхорхой нь бодитДНБ потенциал ДНБ-ийгээ давсан тохиолдолд үүсдэг бөгөөд гэсэн ч эерэг ДНБ-ийн хонхорхой нь инфляцийн дарамтыг дагуулж байдаг..
  • Окуны хууль-хэвийн хэмжээг давсан ажилгүйдлийн нормын нэг хувийн өсөлт бүр  ДНБ-ийн нийт хэмжээг 2-хувиар хорогдуулдаг 
  • Тэгш бус ачаалал- Ажилгүйдлийн ачааллын нэг хэсэг нь өртөгийн тэгш бус хувиарлалт юм.
    • Мэргэжил: Хамгийн бага чадвар эзэмшсэн ажилчид л хамгийн ажилгүй болох эрсдэлтэй байдаг. Бага мэргэжил мэдлэгтэй ажилчид илүү их ,илүү удаан бүтцийн ажилгүйдэлд хамаардаг бөгөөд өндөр мэдлэгтэй ажилчинг бодвол бие даасан чадвар муутай байдаг.
    • Нас: Өсвөр насныхан насанд хүрэгчдийг бодвол илүү ажилгүй байдаг.Мөн тэд бага мэдлэг боловсролтой бөгөөд ажлаасаа халагдах, гарах зэрэг нь энгийн үзэгдэл бөгөөд газар нутгийн шилжилт хийх нь наманд хүрэгчдээс илүү их байдаг.
    • Хүн амын угсаа, зан заншил: Афризийн америкцуудын ажилгүйдлийн түвшин бусад хүмүүсийг бодвол илүү их байдаг.Учир нь тэдний боловсролын бага хөгжил, мэргэжлийн чадвар муутай хүмүүсийн ихдэл, хөдөлмөрийн зах зээлийн ялгаварлал зэрэг хүчин зүйлүүд эцэстээ энэ байдлыг өдөөдөг.
    • Хүйс: Эрчүүд эмэгтэйчүүдийн ажил эрхлэлтийн түвшин харьцангуй адилхан байдаг.
    • Боловсрол Дунджаар илүү бага боловсролтой байх тусам төдий чинээ ажилгүйдлийн түвшинг нэмэгдүүлдэг.
    • Үргэлжлэх цаг хугацаа:Урт хугацаанд ажилгүй байгаа хүмүүс(15 долоо хоног болон түүнээс дээш)
  • Эдийн засгийн бус зардлууд
    • Хүчтэй мөчлөгийн ажилгүйдэл залхуу хойрго байдлыг өдөөдөг.Ажилчид ажилгүй болж залхуужсанаар тэдний өөрийгөө үнэлэх үнэлэмж, чадвар, болон ёс суртахууны боловсрол зэрэг хүчин зүйлдүүдийг алддаг.Энэ нь мөн гэр бүлийн тогтворгүй байдал болоод улс орны эмх цэгцгүй байдлыг хурцатгадаг.
    • Ядууралын өсөлт
    • Үндэсний дарамт төвөг өсөх
  • Хувь хүний түвшин:
    • Амиа хорлох, аллага, зүрхний шигдээс болон бусад саа өвчин, оюун ухааны доройтол зэрэг хувь хүний сөрөг муу нөлөөллүүд өсдөг.
    • Ажилгүйдлийн талаар илүү их судлахыг хүсвэл ЭНД ДАРНА УУ
    [ Read More ]



     Ажилгүйдэл үүсэх гол гол шалтгаанууд
    Завсрын ажилгүйдэл
    Завсрын ажилгүйдэл нь хүмүүсийн нэг ажлаас нөгөөд шилжихэд шардаг шилжилтийн ажилгүйдэл юм.
    Жишээ нь ажилчдын ихдэл гарч хөдөлмөрийн зах зээлийн нийлүүлэлт өсч(их сургуулийн оюутнууд) тэдний зарим өөрсдийн тохирсон цалин хөлстэй ажилд орж ихэнх нь ажил хайсаар л байдаг.Хөдөлмөрийн зах зээлийн  мэдээллийн төгс бус байдал нь ажилгүйчүүд бэлэн байгаа  ажлын талаар мэдлэггүй байсаны улмаас заврын ажилгүйдлийг улам муутгадаг.
    Бүтцийн ажилгүйдэл
    Бүтцийн ажилгүйдэл нь аж үйлдвэрийн урт хугацааны эрэлтийн бууралтаас үүдэн гардаг ажилгүйдэл юм. Глобальчлал бол олон улс хоорондын байнгын өсөн нэмэгдэх чанарын үндэс бөгөөд үүний нөлөөгөөр нэг салбарын өсөлт нөгөө салбарын уналтыг үүсгэж үүний нөлөөгөөр бүтцийн ажилгүйдэл үүсдэг.

    Job vacancies
    Ажилгүй байгаа хүмүүсийн мэдлэг чадвар нийгмийн шаардаж байгаа мэргэжлийг хангаж чадахгүй байна-– энэ нь бүтцийн ажиллгүйдлийн үүсгэж байгаа гол шалтгаан юм.

    Employment in UK Manufacturing
    Бүтцийн ажилгүйдэл нь шинэ ажлын боломжит ажлын оронд тоотой хүмүүсийн мэргэжил чадвар тохирохгүй байгаа явдал юм. Үйлдвэрлэлийн салбараас ажилгүй болсон хүмүүсийн ихэнх нь дахин мэргэжил эзэмшихгүйгээр шинэ ажил олох нь бэрхшээлтэй байдаг: Энэ асуудал ньхөдөлмөр дэхь мэргэжлийн хөдөлгөөнгүй байдлын нэг жишээ юм.
    Мөчлөгийн ажилгүйдэл: 
    Мөчлөгийн ажилгүйдэл нь бараа үйлчилгээний эрэлтийн хомсдолоос гардаг сайн дурын биш ажилгүйдэл юм. Энэ нь Кейнсийн эрэлтийн хомсодолоос үүдэлтэй ажилгүйдэл гэгддэг.  Эдийн засгийн өсөлтөнд хүчтэй удаашрал буюу бууралт явагддахад ажилчдын сул орон тоо ихэсч , энэ төрлийн ажилгүйдэл өсдөг.Нэг ёсондоо энэ нь олон аж үйлдвэрт гарах нийт гарцын бууралтыг өдөөдөг эрэлтийн агшилт юм. Эрэлтийн сөрөг налалт нь пүүсийн алдагдсан ашигт байдлыг хангах , зардлыг тохируулахын тулд ажил эрхлэлтийг багасгаснаар тэдний үйл ажилагаа дэмжих хамааралтай байдаг.
    Мөчлөгийн ажилгүйдэлболон гарцын хонхорхой


    Бодит цалингийн ажилгүйдэл:
    Энэ нь хөдөлмөрийн илүүдэл нийлүүлэлтийг үүсгэх зах зээлийн тэнцвэрт түвшинөөс дээгүүр орших бодит цалингийн үр дүн юм. Зарим эдийн засагчид минимум цалин нь олон улсын хөдөлмөрийн зах зээлийн хүчтэй нөлөөллийн улмаар тухайн аж үйлдвэрийн салбарыг ажилгүйдэлд оруулдаг хэмээн үзсэн байдаг..
    Hidden unemployment
    Ямар нэг тодорхой шалтгааны улмаас ажилгүй байгаа мянга мянган хүмүүс ажилгүйдлийн түвшин тогтоох статистик судалгаанд хамрагдаагүй байдаг. Тэдгээр ихэвчлэн хориглогдсон ажилчид бөгөөд ажил хайхаа больчихсон байдаг.
    Ажилгүйдэл болон үйлдвэрлэлийн боломжит циглүүлэгч
     
    Ажилгүйдлээс болж гарах эдийн засгийн болоод нийгмийн зардлууд
    Өндөр ажилгүйлийн түвшин ганц хувь хүнд төдийгүй нийгэм эдийн засагт тогтмол өсөн нэмэгдэх зардлыг үүсгэдэг. Эдгээр зардлуудын заримыг нь хэмжихэд нэн төвөгтэй байдаг бөгөөд нэн ялангуяа ажилгүйдлийн өндөр түвшинээс үүсэх урт хугацааны нийгмийн зардал юм. Зарим хэдийг дурдвал
    1. Орлогын алдагдал: Ажилгүйдэл нь орлогын алдагдалыг үүсгэдэг бөгөөд үүний улмаас амьдралын стандартад түвшинд уналт үүсч ажилгүйл байдлаас үүсч болох хэрэг зөрчилийг өдөөдөг.:
    2. Үндэсний гарцын алдагдал: Ажилгүйдэл нь потеницаль үндэсний нийт гарцыг багасгадаг(ДНБ потенциаль хэмжээнээс доогуур орших) ба ховор хомс нөөцийн хангалтгүй хэрэглээг агуулдаг. Хэрэв хүмүүс ажил хийх хүсэл зориггүй болсны улмаас хөдөлмөрийн зах зээлийн нийлүүлэлтийг багасгавал эцсийн дүнд Урт хугацааны нийт нийлүүлэлтийн (LRAS) сөрөг нөлийг өдөөж ингэснээр эдийн засгийн потенциаль өсөлтөнд гажуудал үүсдэг.
    3. Санхүүгийн зардал: Засгийн газар ажилгүйл болсон хүмүүс иргэдийн төлөө илүү их нийгмийн хамгааллын арга хэмжээг явуулж их мөнгө зөрлөгдөж нөгөө талаас нийт татварын орлого буурч алдагдалд орж эхэлдэг  Ингэснээр засгийн газар олон нийтийн газарт зарцуулах нормыг багасгаж нөгөө талаас татварыг өсгөж эрсдэлийг өдөөж төсвийн хомсдолыг өсгөж байдаг.
    4. Нийгмийн зардал: Ажилгүйдэл өссөнөөр  нийгмийн хохирол гарзтай холбоо тогтоодог. Гэмт хэрэг болон нийгмийн зохимжгүй байдал зэрэг нь нийгмийн хохирол юм. Өндөр ажилгүйдэлийн бүсэд бодит орлого буурч, орлого болон баялагын тэгш бус байдалд муугаар нөлөөлдөг.

    Засгийн газрын ажилгүйдлийг бууруулах бодлогууд
     Зарим улс орнууд ажилгүйдлийг бууруулах арга замыг маш зөв зүйтэй ашигладаг.Урт хугацаанд үрр дүнтэй бодлого явуулахын тулд эдийн засгийн эрэлтийн болон нийлүүлэлтийн талд хоёуланд нь идэвхитэй ажил явуулдаг.
    Ерөнхийдөө хамгийн үр дүнтэй бодлогоууд нь дараах бодлогууд байдаг.
    1. Ажиллах хүчний хүн капиталд дэвшил хийхийг өдөөх – Ажилгүй хүмүүсийн ихэнх нь бэлэн байгаа ажил хөдөлмөрийг хангах чадваргүй байдаг. Энэ төрлийн бодлого нь хөдөлмөрийн мэргэжил боловсролын хөдөлгөөнт байдлыг сайжрууруулах ёстой байдаг Одоо үеийн ажил эрхлэлтийн хэлбэр нь хүмүүсийг жилээс жилд өсөж байгаа бүтцийн ажилгүйдтэй зохицохн тулд хангалттай уян хатан өндөр мэдлэгтэй байхыг шаардаж байна.. 
    2. Хүмүүсийн ажил хайх хүсэл зоригийг сайжруулах.– Магадгүй орлоын татварын бууралт нь хүмүүсийг ажил хайх шалтагыг нэмэгдүүлж болох юм.
    3. Ажил эрхлэлтийн татаас:Засгийн газар урт хугацааны ажилгүйдэлд өртөж байгаа пүүс компануудыг татаасчилснаар тэдний ажиллах хүчний хэмжээг өсгөх ажил хэргийг өдөөдөг:
    4. Эдийн засгийн өсөлтийн үеийг тогтоон барих– энэ арга нь нийт эрэлийг ажиллах хчийг нэмэгдүүлэхийн тулд өсгөж байх хэрэгтэйг шаарддаг. Ажилгүйдлийн Кейнсийн онол нь мөнгөний болон сангийн бодлого нийт эрэлтийн түвшинг хангалттай өндөр түвшинд барьж чаддаггүй гэсэн үзэл бодлыг тодруулдаг бөгөөд ингэснээр эдийн засаг ажил эрхлэлтийн өндөр түвшинийг хангаж чадах нь эргэлзээтэй байдаг. Гэсэн хэдий ч үйлдвэрлэл болон нийт эрэлтийн өсөлт нь хөдөлмөрийн илүү их эрхлэлтийг хангаж ёстой гэсэн хууль байхгүй. Жил бүр бид хөдөлмөрийн бүтээмжийн өсөлтийг хангахыг эрмэлздэг (ажилчин бүрийн илүү их гарц). Бас , Бизнесийн байгуулагууд машин тоног төхөөрөмжийн нэмэлт хэсэг болох капиталын илүү их хэрэглээг хангаснаар үйлдвэрлэлээ өсгөж ч болдог. Эдийг засгийн өсөлт нь хөдөлмөрийн захад ажлын орон тоог бүрдүүлдэг бөгөөд энэ байдал нь ажил хайж байгаа хүмүүсэд ажил эрхлэлтийн илүү таатай нөхцөлийг бүрдүүлдэг..
    Ажилгүйдлийг бууруулахад ашигласан Нэгдсэн вант улсын бодлогууд
    Эрэлтийн талын бодлогууд Нийлүүлэлтийн талын бодлогууд
    Ажил эрхлэлт урт хугацааны ажилгүйдэлд байгаа ажил олгогч эздийг татаасчилж урамшуулдаг. Сайн сайхан амьралыг хангах– орлогын татварыг багасгаж бусад хөнгөлөлтийг явуулах
    Гадаадаас ирэх хөрөнгө оруулалтыг дотоодод үр ашигтай хэрэгжүүлэх Үйлдвэр эрхлэх ур чадварыг дэмжих бодлого мөн жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дээшлүүлэх
    Мөнгөний бодлого– хүүгийн бага хэмжээ нь дэлхий нийтийн эдийн засгийн удаашралыг өдөөх боловч нийт эрэлтийг өсгөдөг. Сангийн бодлого нь төсвийн алдагдалыг өсгөснөөр нийт эрэлтийг өдөөдөг. Боловсролын зардлыг өсгөх, хувийн байгуулагуудын сургалт дадлагыг дэмжих
    Ажилгүйлдийн бодлогуудыг үнэлэх үзэл санаанууд
    1. Ажил эрхлэлтийн мөчлөгийн хэлбэлзэл :хэрэв эдийн засгийн өсөлт нь тогтвортой өсөж байвал, мөнгөний болон сангийн бодлого нь томоохон сөрөг хонхорхойг үүсгэхээс зайлсхийж шинэ ажил мэргэжлийн тогтмол эргэлтийг хангадаг.
    2. Эрэлтийн болон нийлүүлэлтийн талын бодлогууд ажилгүйдлийг урт хугацаанд бууруулах зорилготой байдаг. Хэрэв ажилгүйдлийн шалтгааны үр үндэс нь бүтцийн ажилгүйдэл байх юм бол эрэлтийн талын дэмжлэгээр үүссэн хөдөлмөрийн нийлүүлэлтийн ердийн өсөлт нь энэ асуудлыг зогсооход үр ашиггүй арга зам юм.  Хэрэв эрэлт хэт их өсөх юм бол харин тус болох бус инфляцийг хөөрөгдөж ус болдог:
    3. Бүрэн ажил эрхлэлт нь тэг ажилгүйдэл гэсэн үг биш вм. Аливаа нийгэмд заавал завсрын ажилгүйдэл мөнх оршдог.Ер нь хөдөлмөрийн ялимгүй илүүдэл оршин байх нь зүй ёсны хэрэг юм.
    4. Ажилгүйдлийн түвшин дэхь бүс нутаг хоорондын ялгаа болон мөн муж хоорондын урт хугацааны ажилгүйдлийн үндэс шалтгаан асуудлууд байнга оршин байдаг бөгөөд эдгээр нь олон чухал эдийн засгийн болоод гадаад хүчин зүйлийн зардалуудын шалтгаан болж байн.
    Нэгдсэн вант улсын ажилгүйдлийн саяхны хандлагууд
    Ажилгүйдэлийн бууралтын цаана эдийн засгийн өсөлт явагдаж байдаг. Хүчин зүйлийг орц болох хөдөлмөр нь үүсмэл эрэлттэй бөгөөд үйлдвэрлэлийн өсөлт нь хөдөлмөрийн илүү их эрэлтийг үүсгэдэг.
    Ажилгүйдлийн нормыг багасгахад туслах дараах хүчин зүйлүүдийг тусё тусад нь авч үзэв.
    1. Хүн амын стасистик хүчин зүйлүүд– 1980-иал оны эхээр буюу сүүлийн эдийн засгийн мөчлөгөөс илүү удаан хүн амын өсөлт явагдаж байна. Энэ нөхцөлийн улмаас Нэгдсэн вант улсын хөдөлмөрин зах зээлд хүчээ нийлүүлэх 16-аас дээш насны хүмүүсийн тооны өсөлтийг удаашруулж байна.
    2. Хэтийн болон өндөр чанартай боловсролын өсөлт- хөдөлмөрийн зах зээл дээр 16-насанд хүрээгүй хүмүүсийн оролцоо хязгаарлагдмал бөгөөд түүнээс дээш насны хүмүүсийн эзэмшсэн мэргэжил боловсролын өсөлт нь тодорхойлж байна. Засгийн газрын энэ талын бодлого бол 18-наснаас дээш өндөр боловсрол мэргэжил эзэмшсэн хүмүүсийг өсгөх юм. Энэ чанаршилт нь ажил хайж байгаа хөдөлмөрийн хүчинд шинэ арга замын өргөн бололцоог хангаж ачаалалыг багасгадаг.
    3. Бүтцийн ажилгүйдэлтэй холбоотой "хориглогдсон ажилчдийн нөлөө": Зарим ажилчид ажил идэвхитэй хайхаа больж эдийн засгийн идэвхигүй хүн болж хэт эрт тэтгэвэрт гарахыг хүсж,  үр ашигггүй тогтмол ужиг байдлыг үүсгэдэг. Энд хамааралтай хүмүүсийн нарийн тодорхой тоог гаргах нь нэн хэцүү бөгөөд имй мянга мянган хүмүүсийн амьдралын хэвши болсоор байна.
    4. Гадаадын хөрөнгө оруулалтаар ажил эрхлэлтийг бүрдүүлэх: Британий эдийн засаг гадаадын хөрөнгө оруулалтыг өөрийн орондоо үр дүнтэй ашиглаж байгаа бөгөөд энэ хөрөнгө оруулалтын ихэнх нь хувь нь Нэгдсэн улсын шинэ тоног төхөөрөмжийн зардалд явсан бөгөөд ажилгүйдлйин тэгш бус байдлыг багасгах олон мянган ажлын байрыг бий болгосон билээ.
    5. Ажилчны сургалт дадлагын хөрөнгө оруулалтын өсөот: Энэ арга хэмжээний үр дүнд \бүтцийн ажилгүйдэл буурдаг. Хөдөлмөрийн дутагдал болон илүүдэл гарах болсон шалтгаан нь аж үйлдвэрийн салбартай холбоотой байдаг. Нол алдаа дутагдал нь өндөр нарийвчлагдсан ажил хөдөлмөр болоод амьдралын зардал үндэсний дундажаас давсан асуудалд оршдог. Засгийн газар олон нийтийн чухал чухал ажлын сектор дахь ажиллах хүчний джтгадалаас болж маш их зардал гаргаж байна.
    6. Хөдөлмөрийн зах зээл дээрх уян хатан байдал өсөх: Энэ нь ажил олгогч эздийг ажилчдаа сонгох үйл ажилагааг маш хялбар болгодог.  Богино хугацааны гэрээ хэлэлцээр байгуулан ажиллах хүмүүсийн тоо хэмжээ өссөөр байна.Тэгснээр, уг зах зээлд бизнесийн төлөвлөгөөг биелүүлэх бололцоотой ажилчид илүү их уян хатан чанартай болж байна.
    [ Read More ]

    Нэгдсэн вант улсын эдийн засгийн мөчлөг

     
    Growth of national output for the UK
    Эдийн засгийн мөчлөг бол бизнесийн орчлын мөчлөг юм. Дээрх диаграмм нь 1980 оноос хойших Нэгдсэн вант улсын эдийн засгийн үндэсний гарцын өсөлтийн жил бүрийн нормыг харуулдаг.Тэнд өнгрөсөн 25 жилийн дотор хоёр буурал гарсан бөгөөд 1980оноос доош буусан хэсэг нь хүчтэй бууралт байлаа.– тус улсын хэвлэн нийтлэх эрх чөлөөний зөрчилийн улмаас. Мөн 1990-1991 оны хооронд бууралтын шинж ажиглагдсан.Үүнээс цааш нэгдсэн вант улсын мөчлөг өсөлтийн дагуу явагдаэ байгаа бөгөөд энэ нь орчин түүхэн хамгийн удаан явагдаж байгаа өсөлт юм.
    Бидний олж мэдсэнээр бүх л улс орон үндэсний гарц болон ажилгүйдэлийн хэлбэлзэлийг өдөөх бизнесийн мөчлөгийг судлалгаандаа ашигладаг.
    Бид үндэстэн бүрийн мэдээллэсэн эдийн засгийн тоо баримтыг ашиглан улс хоорондын үйлдвэрлэл болон бусад хүчин зүйлүүдийг харьцуулж ажиглах боломжтой.
    [ Read More ]



     Бизнесийн мөчлөг

    the Business CycleБизнесийн мөчлөг
    Бикнесийн мөчлөг нь эдийн засгийн үйл ажилагаанд өсөлт бууралтын хосмогыг дүрсэлсэн диаграмм юм.бөгөөд зарим тохиолдолд хэд хэдэн жилээр тасалөар болгон харуулсан байдаг. .Энэ диаграм нь эдийн засгийн тогтвортой бус байдал дахь өсөлт бууралтыг дүрсэлсэн үзүүлэн билээ.

    Бизнесийн циклийн фазууд
    • Орой
      • Бизнесийн үйл ажилагаа хамгийн дээд цэгтээ (түр зуурын шинжтэй) хүрэх
      • Эдийн засгийн бүрэн ажил эрхлэлт явагдсан
      • Үнэ өсөх таатай нөхцөлийг бүрдүүлсэн
      • Эдийн засгийн чадавхийг бүрэн дүүрэн ашигласан бодит гарцын түвшин(үйлдвэрлэлийн боломжийн муруй дээр)
      • Зарим тохиолдолд үйлдвэрлэлийн боломжит муруйн гадна талд оршдог.
      • Оройг эдийн засгийн бууралттай харилцан уялдуулж ойлгох хэрэгтэй.
    • Бууралт
      • Нийт гарц, орлого болон ажил эрхлэлтийн бууралын үе
      • Бизнесийн үйл ажилагааны цар хүрээний хувьд агших
      • 6 сар болон түүнээс дээш хугацаанд үргэлжилдэг.
      • Бодит ДНБ-ний бууралт
    • Ёроол хэсэг
      • Бууралтын эцэс дэхь ёроолын муруй нь ажил эрхлэлтийн хамгийн бага утга илэрхийлдэг.
      • Богино болон удаан энэ тэнцвэрийг хадгалж болно.
      • Урт хугацааны тэнцвэрийн жишээ бол 1930 оны их хямрал
      • Үйлдвэрлэлийн боломжийн муруйн дотор талд ошин байдаг.
    • Өсөлт
      • Бодит ДНБ, орлого болон ажил эрхлэлтийн өсөлтийн хэсэг юм. (бүрэн ажил эрхлэлтийг хангах).
      • Эдийн засаг ахин бүрэн аижл эрхлэлтийг хангаж эхлэх болно Хэрэв зардал үйлдвэрлэлийн боломжит түвшинөөс давах юм бол инфляци үүсч , ойролцо бүх бараа үйлчилгээний үнэ өсдөг.

    Бизнесийн мөчлөг үүсэх болсон шалтгаанууд
    • Зарим хүмүүс мөчлөгийг үйлдвэрлэлийн өөрчлөлттэй холбож тайлбарладаг бол бусад онолчид үүнийг чухал чухал нээлтүүдтэй холбон тайлбарладаг.
    • Бикнесийн мөчлөгийн хэлбэлзэх болсон гол шалтгаан нь нийт зардлын түвшин дэхь өөрчлөлтүүд юм.
    • Бүтээмж дэхь үндсэн өөрчлөлт Бүтээмж өсөхөд эдийн засаг өсөж харин буурахад агшдаг..
    • Бүрэн ажил эрхлэлтийн үед,  зардлын өсөлтийг хангадаг мөртлөө бодит гарцын өсөлтийг бараг нэмж чаддаггүй учраас оройн цэг нь түр зуурын шинжтэй бөгөөд үүний үр дүнд инфляци үүсдэг.
    • Бизнесийн мөчлөгийн жишээ үзэхийг хүсвэл ЭНД ДАРНАУУ 
    [ Read More ]




    Эдийн засгийн өсөлтийг тодорхойлох
    Эдийн засгийн өсөлт нь хэмээх нэр томёо нь хамгийн оновчтой тодорхойлох өгүүлбэр бол "эдийн засгийн потенциаль бүтээмжийн урт хугацаан дахь тэлэлт" юм. Байнгын өсөн нэмэгдэх эдийн засгийн өсөлт нь илүү сайхан амьдралын хэвшлийг болоод ажил эрхлэлтийг дэмждэг.  Богино хугацааны өсөлт нь бодит ДНБ-ний жил бүрийн хувийн өөрчлөлтөөр хэмжигддэг.
    Өсөлт болон Үйлдвэрлэлийн боломжит цэгүүд
    Урт хугацааны нийт нийлүүлэлтийн өсөлт нь  PPF-дэхь гадагшаа тэлэх өөрчлөлтийг үүсгэдэг. .
    An increase in long run aggregate supply is illustrated by an outward shift in the PPF
    Эдийн засгийн өсөлтийн давуу чанарууд
    Байнгын өсөн нэмэгдэх эдийн засгийн өсөлт нь үүний үр дүнд үүсэх бэлэн мөнгөний ашиг тусын нөлөөгөөр засгийн газрын бодлогын үндсэн зорилго 
    • Илүү стандартад нийцсэн амьдралын жишиг– энэ жишээ нь доорх диаграмм харагдах хүн бүрт ноогдох бодит үндэсний орлогын өсөлтөөр хэмжигддэг.
    • Ажил эрхлэлтийн үр нөлөө: Эдийн засгийн өсөлт нь илүү их ажил эрхлэлтийг өдөөдөг.
    • Санхүүгийн ноогдол ашиг: Эдийн засгийн өсөлт нь засгийн газрын санхүүтэй шууд хамааралтай бөгөөд татварыг нэмэгдүүлж илүү их төслийг хэрэгжүүлэх мөнгө хүлээн авдаг.
    • Хөрөнгө оруулалтын хурдацын нөлөө: Эрэлт болон гарцын өсөлт нь шинэ капитал тоног төхөөрөмжийн хөрөнгө оруулалтыг урамшуулдаг бөгөөд энэ нь урт хугацааны нийлүүлэлтийг өсгөснөөр эдийн засгийн өсөлтийг удаан тогтооход тусалдаг.
    • Өсөлт болон бизнесийн итгэл найдвар: Эдийн засгийн өсөлт нь компаний ашиг орлогод болон бизнесийн итгэл найдварт эерэг нөлөө үзүүлдэг.
    Үндэсний орлогын өсөлт амьдрал ахуйг дээшлүүлдэг.
    Эдийн засгийн тэлэлт нь ажилгүйдлийн түвшинг буурууж ажил эрхлэлтийг дэмжих хүч болдог: .
    An expanding economy provides the impetus for a rising level of employment and a falling rate of unemployment. This has certainly been the case for the British economy over the last decade.
    Эдийн засгийн өсөлтийн сул талууд
    Гэнэтийн өссөн эдийн засагт бас хэд хэдэн зардлууд үүсдэг.Түүнд хоёр чухал нөлөөлөл байх бөгөөд эхнийх нь эдийн засгийн өсөлт эхлээд инфляцийг хөөрөгддөг, тэгээд зогсохгүй хүрээлэн буй орчинд сөргөөр нөлөөлдөг
    • Инфляцийн эрсдэл: Эдийн засаг дэндүү хурдан өсөж байвал тэнд ний нийлүүлэлтийг давсан эрэлт үүссэнээр инфляцийг үүсгэх хангалттай шалтгаан болдог. Үйлдвэрлэгч эн үед хэрэглэгчийн хэрэгцээний бөөгнөрлөөс хожих хандлага ноёрходог.
    • Хүрээлэн буй орчны асуудлууд: Эдийн засгийн өсөлт нь хүрээлэн буй орчны асуудлаас дангаар оршиж чаддаггүй. Үйлдвэрлэлийн гэнэтийн хурдацтай өсөлт нь сөрөг үр нөлөөнүүдийг үүсгэдэг (Жишээ нь дуу шуугианы өсөлт, агаарын чанаргүйжих хандлага, замын бөглөрөл, хортой хүнсний хэрэглээ,өрх гэрийн болон аж үйлдвэрийн хог хаягдал зэрэг) Эдгээр үр нөлөөлөл нь нийгмийн амгалан тайван байдлыг алдагдуулж зах зээлийн гажуудалыг үүсгэдэг. Эдийн засгийн өсөлт нь мөн хүмүүсийн амьдрал ахуйд сөргөөр нөлөөлөх төдийгүй улс орны байнгын өсөн нэмэгдэх нормыг багасгах хүрээлэн буй орчны хохиролыг дагуулдаг.
    Many economists and environmentalists are concerned about the impact that rapid economic growth can have on our limited scarce resources and our environment.
    Маш олон эдийн засагчил болон байгаль орчин хамгааллын ажилчид нэн хурдацтай өсөж байгаа эдийн засаг нь бидний ховор хом с хязгаарлагдмал нөөц болоод байгаль орчинд сөргөөр нөлөөлж байгааг цохон дурддаг.
    Эдийн засгийн өсөлтийн хандлагууд
    Эдийн засгийн өсөлтийг үзэх өөр нэг хандлага бол эдийн засгийг хамгаалах хурдны хязгаарийг ойлгох явдал юм.Өөрөөр хэлбэл , эдийн засаг инфляцийн нөлөөггүйгээр хэр удаан үргэлжилж болох жилүүдийн тоог харуулсан судалгаа шинжилгээ гэсэн үг юм.
    • Өсөлтийн хандлагын дээд хэсэгт – эерэг гарцын хонхорхой: Эдийн засаг хэт хурдан өсөж байгаа бол(хэт хурдан байгаа) нийт эрэлт урт  хугацааны нийт нийлүүлэлтийг давж , эдийн засгийн эерэг гарцын хонхорхойг үүсгэдэг(эдийн засаг дахь эрэлтийн илүүдэл). Энэ байдал нь эрэлтийн талын буюу өртгийн өсөлтийн инфляцийг үүсгэдэг:
    • Өсөлтийн хэнлэгын доод хэсэгт– сөрөг гарцын хонхорхой: Эдийг засаг мөчлөгийн бууралтын үеийг туулж байвал нийт гарц потенциал ДНБ-ээс бага болж сөрөг гарцын хонхорхойг бүрдүүлдэг. Эцсийн дүнд нийт эрэлтийн хомсдолын улмаас үнийн сөрөг налалт бий болж, ажилгүйдлийн өсөлтийг үүсгэдэг.
    Эрэлт нийлүүлэлтийн хүчин зүйлүүд ДНБ-ийн өсөлтөнд нөлөөлөх нь:
    Олон хүчин зүйлүүд эдийн засгийн өсөлтийн нормонд нөлөөлдөг. Хэрэглээний өөрчлөлт, бизнесийн итгэл найдварын өөрчлөлт, мөнгөний болон санхүүгийн бодлого зэрэг нь өсөлтөнд дэхь түр зуурын өөрчлөлтийг өдөөдөг. Хүн амын болон бүтээмжийн өсөлтийн норм зэрэг бусад хүчин зүйл нь илүү их нөлөө үзүүлэх бөгөөд урт хугацааны мөчлөгийн эдийн засгийн дундаж өсөлтийг тодорхойлход тусалдаг.
    Эдийн засгийн нийлүүлэлтийн талын ач холбогдол
    Эдийн засгийн өсөлтийн норм нь тухайн улс орны нийлүүлэлтийн талын чадвар чадамжаар тодорхойлогддог.– Урт хагцааны нийт нийлүүлэлт нь жилээс жилд эрэлтийн илүү их түвшинг дагаж өсөж байдаг. Урт хугацааны потенциал гарц нь дараах хүчин зүйлүүдээс хамаарна:
    • Ажиллах хүн амын өсөх хандлага- хөдөлмөрийн нийлүүлэлтийн идэвхитэй хэмжээ(Эдгээр хүмүүс нь ажил эрэх хүсэл эрмэлзлэлтэй байгаа )
    • Капиталын үндэсний хэмжээний нөөцийн өсөлт- шинэ барилга байгууламж, машин махенизмийн болон техник технологийн түвшингөөр тодорхойлогддог.
    • Хүчин зүйлийн бүтээмжийн өсөлтийн норм- (хөдөлмөрийн бүтээмжигй багтаагаад) – хүчин зүйлийн үр ашигт байдлын өсөлтийн хэмжээс
    • Техникийн сайжруулалт нь бараа бүтээгдхүүнийг нийлүүлэхөртгийг багасгах мөн тухайн улсын үйлдвэрлэлийн боломжит чиглүүлэгчийг гадагш нь буюу нэмэгдүүлэх зохион бүтээсэн шинэ санаа дэвшилүүдийг авч үздэг.
    Урт хугацааны нийт нийлүүлэлт болон эдийн засгийн өсөлтийн норм
    Урт хугацааны нийт нийлүүлэлтийн өсөлтийн үр нөлөөг доорх диаграмд тусгалаа.Урт хугацааны нийт нийлүүлэлтийн өсөлт нь бодит үндэсний гарцыг өсгөж, нийт эрэлтийн ахиу түвшинд үйл ажилагаа явуулахыг эдийн засагт зөвшөөрдөг..

    Long Run Aggregate Supply and the Trend Rate of Growth
    [ Read More ]



     Эдийн засгийн өсөлт

    Эдийн засгийн өсөлт
    • нь зарим хугацаанд гарах бодит ДНБ-ийн өсөлт юм.
    • нь зарим үед гарах капитал бүрийн бодит ДНБ-ийн өсөлт юм.
    • Эдийн засгийн өсөлт нь жил бүрийн өсөлтийн ерөнхий хувиар тооцогддог.
    • капитал бүрийн бодит ДНБ= Бодит ДНБ/хүн амын хэмжээ. Өмнөх үеийн тайлантай харьцуулах нь улс орны эдийн засгийн өсөлтийг тодорхойлоход ашиглагддаг.
    • Бодит ДНБ-ийн өсөлт нь улс төрийн давуу байдлыг эсвэл цэрэг хүчний боломжит өсөлтийг хэмжихэд ашигтай байдаг.
    • Капитал бүрийн бодит ДНБ нь амьралын стандартыг харьцуулахад илүү хэрэгцээтэй байдаг.
    • Эдийн засгийн өсөлт нь Нийт эрэлт болон Нийт нийлүүлэлт хоёул өсөхөд хангагддаг.
    Зорилгот өсөлт
    Эдийн засгийн өсөлт нь зорилго байдаг. Учир нь нийт гарц хүн амтай харилцан өсвөл бодит цалин өсөж, тэгэснээр амьдралын цанар дээшилдэг.
    Өсөлт нь ховор хомс байдлын дарамтыг багасгадаг.
    Эдийн засгийн зорилго хялбархан биелэж, нийгэм шинэ байдалд шилждэг.Гэсэн хэдий ч дэрхийд одоо ч ховор хомс байдал байсаар байгаа.Нэгэнт л бид амьд организм хойно өөрсдийн одоогийн хэрэгцээгээ хангаж чадахгүй бол бидний хүсэл улам л нэмэгдэх болно.
    Зорилгын арифметик чанар
    • 70-ийн дүрэм: ДНБ-ийг хоёр дахин өсгөхөд шаардагдах жил нь 70 / жил бүрийн өсөлтийн норм -аар тодорхойллогддог.
    • Жишээ нь: A 3%-ийн жилийн өсөлттэй ДНБ 23-жилийн дараа хоёр дахин өснө гэсэн үг юм.
    • 70-ийн зарчим бидэнд ирэдүйд юу болохыг тайлагнаж чадахгүй. Учир нь инфляцийг хэмжээ өөрчлөгдөхөд , жил бүрийн инфляцид нөлөөлөгдсөн тоо хэмжээ нь хоёр жилийн өртгийг ч агуулж болох юм.Энэ зарчим бидэнд ойрын ирээдүйд юу болох талаар цаг хугацааны багацааг л гаргаж өгдөг.

    Өсөлтийн гол гол эх үссвэрүүд
     Бодит гарц болон орлого өсөх хоёр арга зам байдаг.
    • Нөөцийн нийлүүлэлтийн өсөлт(Жишээ нь: газар, капитал, хөдөрмөр, үйлдвэрлэл эрхлэх ур чадвар)
    • Тэдгээр орцуудын бүтээмжийн өөрчлөлт (Жишээ: сайжруулсан эрүүл ахуй, бэлтгэл, боловсрол болон ажилчдын санаачлага)
    • Эдийн засгийн өсөлтйин гуравны нэг нь орцуудын зүгээс үүсч байдаг бол гуравны хоёр нь сайжруулсан бүтээмжээс үүсдэг.

    Харьцангуй өсөлтийн норм

    • Сүүлийн хагас зуунд АНУ-ийн эдийн засгийн өсөлт Япон, Герман, Канад, Итали болон Франц улсуудын өсөлтөөс хождох боллоо..
    • Саяхнаас АНУ-ын эдийн засгийн өсөлт эхэлж Япон болон Герман улсуудын өсөлтийг даваад байна.   
    • Эдийн засгийн өсөлтийг илүү их судлахыг хүсвэл ЭНД ДАРНА УУ
    [ Read More ]



     Эдийн засгийн өсөлт болон тогтвортой бус байдлын тухай  

    Эдийн засгийн өсөлт
    • Зорилгот өсөлт
    • Зорилгот арифметикчлал
      •  70-ийн зарчим
    • Өсөлтийн гол гол эх үүсвэрүүд
    • Харьцангуй өсөлтийн норм

    Бизнесийн мөчлөг
    • Бизнесийн мөчлөгийн фазууд
      • орой
      • Бууралт
      • Ёроол
      • Өсөлт
    • Бизнесийн мөчлөгийн үүсэх шалтгаан
    • Бизнесийн мөчлөгийн нөлөөлөл
      • удаан хугцааны тэнцвэрт болон.
      • богино хугацааны тэнцвэрт байдал.

    Ажилгүйдэл
    • Ажилгүйдлийн хэмжээслэлүүд
      • Ажилгүйдлийн норм
      • хориглогдсон ажилчид:
    • Ажилгүйдлийн төрлүүд
      • Завсрын
      • Бүтцийн
      • Циклийн
    • Бүрэн ажил эрхлэлт
    • Ажилгүйдлийн эдийн өртөг буюу алдагдал
      • ДНБ-ний завсар болон Окуны хууль
      • Тэгш бус ачааллууд
      • Эдийн засгийн бус зардлууд

    Инфляци
    • Тодорхойлолт
    • Хэмжээслэлүүд
    • Төрлүүд
      • эрэлтийн талын инфляци
      • зардалын буюу нийлүүлэлтийн талын инфляци
    • Инфляцийн дахин хувиарлах нөлөө
      • Нэрлэсэн болон бодит орлого
      • Хэн хохирох вэ?
      • Хэн хожих вэ эсвэл хэн огт нөлөөлөгдөдгүй вэ?
    [ Read More ]



     ДНБ-ний дутагдлуудThis is a featured page

    Зах зээлийн бус ажил гүйлгээнүүд:

    • Зарим үйлдвэрлэлийн ажил гүйлгээ зах зээл дээр явагдадгүй бөгөөд тиймээс ДНБ-нд эдгээр ажил гүйлгээнүүд тооцогдож чаддаггүй.
    • Иймээс ДНБ үндэсний нийт бүтээгдэхүүнийг дутуу бүртгэдэг.
    • Иймэрхүү ажил гүйлгээний жишээ нь байрны засал чимэглэлийн үйлчилгээ, байрны усад мужааны ажил , мөн далд эдийн засгийн ажил гүйлгээнүүд орно.
    • Нэг санамж: Фермарчны өөрөө өөртөө хэрэглэхээр зэхсэн тариа ногоо нь ДНБ-нд тооцогдох ёстой.
    Цөлөөт цаг:
    • ДНБ зөвхөн гарцын зах зээлийн өртгийг бүртгэдэг, тиймээс ахуй амьдралын, ханамжийн  болон сэтгэл санааны өсөлтийг харуулах цөлөөт цагын өртөг ДНБ-нд тооцогддоггүй:
    Ахисан бүтээгдхүүний чанар:
    • ДНБ-нь тоон чанарын хэмжээслэл бөгөөд бүтээгдхүүн үйлчилгээний чанарын сайжруулалтын өртөгийг тусгаж чаддаггүй.
      • eg. a $200 долларын утас 10 жилийн өмнөх 200 долларын утастай адилхан зардал гаргадаг.
        • энд өндөр чанарын санах ой, харагдах дэлгэц болон нэмэгдсэн үзүүлэлтүүд зэрэг техникийн дэвшил сайжруулалт нь ДНБ-нд тооцогдож чаддаггүй:

    Далд эдийн засаг("хар зах зээл"):

    • Эдийн засагт тогтсон нэг зүйл бол өсөн нэмэгдэж улам үр бүтээлтэй үйл ажилагаагаа явуулж байгаа далд эдийн засгийн бүс юм.
      • мөрийтэй тоглоом , хууль бусаар бараа хил давуулах мөн хар тамхи худалдах гэх мэт
      • Хэдийгээр ихэнх бизнесийн оролцогчид хуулийн дагуу үйл ажилагаагаа явуулдаг боловч зарим нь тэдний орлогоо нуун дарагдуулсны улмаас ДНБ-нд бодитой бүртгэгдэж чаддаггүй.
      • Эдгээр үйл ажилагааны ихэнх нь мөнгөн урсгалыг хэт өсгөснөөр улс орны ДНБ-ийг өсгөж үүний хажуугаар уналтыг дагуулдаг..
      • Жишээ нь: Математикийн хичээл сурагчдад заах нэгэн эмэгтэй хууль ёсоор мөнгө олж байгаа нэгэн. Гэвч засгийн газарт энэ орлогоо бүртгүүлдэггүй бөгөөд үүний улмаас энэ үйл ажилагаанд хамааралтай мөнгөн орлого ДНБ-нд тооцогдодгүй.Нөгөө талаас эдийн засгийн байдлаа бүртгүүлсэн үйлдвэрийн ажилчингийн орлого ДНБ-нд тооцогддог.
      • Тухайн улс оронд гарсан далд эдийн засгийн үйл аилагааны өртөг нь их байх тусам ДНБ-ийг улам их үнэнээс холдуулж хорогдуулдаг.

    GDP and the environment
    • ДНБ-ний өсөлт нь тойрч болшгүй зүйлүүдийг дагуулдаг.(агаарын бохирдол, бохирдсон ус, хортой хог хаягдал болон дуу шуугиан гэх мэт)
    • Энд үүсэх эдийн засгийн сөрөг өртөг нь эдийн засгийн хэвийн тогтволтой хөгжлийг тушдаг.
    • Хүрээлэн буй орчны бохирдлын өртөг нь ДНБ-ээс огт хасагдадгүй.
      • Тиймээс ДНБ энэ үзэл санаа ёсоор үндэсний ахуй амьжиргааг хэт хөөрөгдөж гаргадаг.
    • Энүүхэндээ гэхэд харин ч бүр хүрээглэн буй орчныг цэвэрлэхэд гарсан зардлыг ДНБ-нд тоусгадаг нь бүр ч бодит бус байдлыг дэвэргээдэг.
    • Сөрөг болон Эерэг энэ нөлөөлдүүд огт тооцогдодгүй.

    Бүрдэл болон Гарцын хувиарлалт

    • ДНБ нь бидэнд ямар бүтээгдхүүн үйлчилгээний бүрдэл нь ашигтай байх эсвэл хор болох юу гэдгийг хэлж өгч чаддаггүй.Учир нь ДНБ бүтээгдхүүний үнэ өртгийг л хооронд нь тэнцүүлж харьцуулдаг тэрнээс биш энэ бүтээгдхүүн хэнд яаж нөлөөлөх зэрэг нь огт хамаагүй байдаг. .
      • Зарим бүтээгдхүүн улам их бордсоноос болж нийгэмд хохирол гарзтай байдаг.
    • ДНБ нь гарц хэрхэн хувиарлагдаж байгааг хэлж өгдөггүй.
    • Бян ядуугийн ялгаа илүү бага байх тусам нийгмийн илүү дэвшилтэд санар оршдог бол ДНБ хэзээ ч энэ талаар тодорхой мэдээлэл хэлж чаддаггүй.
    Эдийн засгийн бус ахуй амьдралыг дээшлүүлэх эх үүсвэрүүд
    • Өрхийн нийт орлого хэзээ ч тэр өрхийн аж жаргалыг илэрхийлж чадахгүй тул үндэсний ДНБ нийт ахуй амьдралын чанарыг хэмжиж чадахгүй.
    • Заавал ДНБ-ийг өсгөхгүйгээр нийгмийн сайхан амьдарлыг цогцлоох олон зүйл оршин байдаг.Үүнд гэмт хэргийн буурал, олон улсын энх тайвант байдал, хүммүс хоорондын соёлжил, хар тамхины маш бага хэрэглээ, архинаас татгалзах явдал зэрэг орно.
    • ДНБ улс орны зах зээл дээр явагдах худалдааг бараг тусгадаггүй.
    [ Read More ]



     Хэрэглэгчийн үнийн индекс

    Хэрэглэгчийн үнийн индекс (CPI)
    -
    Энэ хэмжээслэл нь инфляцийн түвшинг илэрхийлэх болон нийгэм хамгаалалын хөтөлбөрийн өөрчлөлтийг гаргахад засгийн газрын ашигладаг хүчин зүйл юм. 

    ХҮИ нь хотын ердийн хэрэгчлэгчдийн худалдан авсан зах зээлийн сагсны нийт үнүүдийн харьцаа юм.
    ХҮИ =(тодорхой жилийн хамгийн өргөн хэрэглээний зах зээлийн сагсны нийт үнэ / суурь жилийн ижил зах зээлийн сагсны үнийн тооцоо) X 100%
    [ Read More ]



     Нэрлэсэн болон Бодит ДНБThis is a featured page

    Нэрлэсэн болон бодит ДНБ:
    • ДНБ бол өгөгдсөн жилд үйлдвэрлэгдсэн бүх эцсийн бараа үйлчилгээний мөнгөн өртөг буюу зах зээлийн хэмжээслэл юм. Бид мөнгө буюу нэрлэсэн өртгийг нэгэн төрлийн бараа бүтээгдхүүний нийлбэрийг олохын тулд ашигладаг билээ.
    • Зах зээлийн өртөг мөнгөөр хэмжигдсэнээр уг мөнгөний өртөг инфляци болон дефляцийн нөлөөгөөр өөрчлөгдсөнөөр жилээс жилд гарах ДНБ-үүдийг өөр хооронд нь харьцуулахад хүндрэл гарч эхэлсэн билээ. Энэ асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд, Бид ёуурь жилтэй харьцуулбал үнийн ерөнхий түвшин өсөхөд уг жилийн ДНБ-ийг тохирох тоогоор үнэ бууруулах буюу дефляцлаж харин үнийн ерөнхий түвшин буурахад ДНБ-ийг тохирох тоогоор инфляцладаг.
    • Нэрлэсэн ДНБ(зохицуулалт хийгээгүй): тухайн жилийн үнэ өртгөөр тооцоолсон ДНБ бөгөөд үнэ бууруулах эсвэл үнэ өсгөх зохицуулалт хийгдээгүй байдаг.
    • Бодит ДНБ(Зохицуулалт хийгдсэн): ДНБ-ийн тохирох зохицуулалт хийсэн ойлголт бөгөөд энэ ДНБ нь өгөгдсөн жилээс жилд гарсан эдийн засгийн өсөлт болон бууралтыг тов тодорхой харуулдаг. Өгөгдсөн жилийн үнийн индексээр хэмжигддэг.

    ДНБ-ийн үнийн индекс:

    • Үнийн индекс нь харилцан хамааралт жилүүдийн(тайлант жил/суурь жил) өөр хоорондоо ижил үнийн харьцаагаар тодорхойлогдох бараа үйлчилгээний тодорхой холимогийн харилцан өөрчлөлт юм.
    • Зах зээлийн сагс нь бараа үйлчилгээний хослолыг тодорхойлдог.
    • Тодорхой жилийн үнийн индекс=(Тодорхой жилийн зах зээлийн сагсны нийт үнэ/Суурь жилийн ижил зах зээлийн сагсны нийт үнэ) x 100
    • Үнийн индекс= Нэрлэсэн ДНБ / Бодит ДНБ. Нийт бодит ДНБ-ийг тооцоход жил бүрийн гарцыг суурь жилийн үнээр үрждэг.Нийт нэрлэсэн ДНБ-ийг тооцоход жил бүрийн гарцыг тухайн жилийн үнэ ханшаар үржүүлдэг.

    Нэрлсэн ДНБ-ийг үнийн индексээр хуваах

    • Бодит ДНБ= Нэрлэсэн ДНБ / үнийн индекс(зууны нарийвчлалтай).

    Бусад арга замууд:
    1. Гадаад гарц болон тэдний үнэ ханшыг жагсаан бичих
    2. Жил бүрийн ДНБ-үүдийн гарцын зах зээлийн өртгийг тодорхойлох.Хэрэв суурь жилийн үнийг судалгаанд авч үзвэл ,энэ нь бодит ДНБ-ийг тодорхойлдог.
    3. Одоо дараах тэгшитгэлээр үнийн индексийг тодорхойлж болно. Үнийн индекс (зуутын нарийвчлалтай) = Нэрлэсэн ДНБ/ бодит ДНБ.
    [ Read More ]